De toekomst voorspeld verscheen in maart 1975 als zesde aflevering van Hoofts bibliofiele serie. Zowel de gedichten als de lino's en de originele tekening in deze kunstmap werden verzorgd door Louis Paul Boon (1912-1979), één van de bekendste Vlaamse schrijvers uit de twintigste eeuw. Enkele van zijn bekendste werken zijn De Kapellekensbaan (1953), Zomer te Ter-Muren (1956) en Mieke Maaike's obscene jeugd (1972).
Ontstaanscontext
Tijdens zijn leven ontwikkelde Boon een fascinatie voor het kaartspel¹. Zo schreef hij onder andere in 1955 al een stuk over De 17 kaarten van het verleden in De Vlaamse Gids en in 1961 een stuk over Klavers in het kaartspel in Tirade. In de ondertitel² van zijn werk voor De Vlaamse Gids vermeldt Boon verder ook dat het kaartspel de toekomst kan voorspellen. De toekomst voorspeld past op deze manier dan ook volledig binnen Boons oeuvre. De lino's en de tekening beelden namelijk stuk voor stuk speelkaarten af die in het licht van de poëzie errond het toekomstperspectief van de verteller verbeelden.
Daarnaast had Boon ook een zekere interesse in het vrouwelijk naakt. Zo verzamelde hij bijvoorbeeld foto's van naakte vrouwen die postuum gebundeld werden in zijn Fenomenale Feminatheek (2004). Zijn novelle Mieke Maaike's obscene jeugd (1972) wordt eveneens bijgestaan door erotische tekeningen van vrouwen. Aangezien de figuren op Boons kaarten allemaal naakte vrouwen zijn, past De toekomst voorspeld ook op dit vlak volledig binnen zijn oeuvre.
De toekomst voorspeld aan de hand van vrouwen
De vier gedichten, die samen één langer gedicht vormen, geven een dystopisch wereldbeeld weer. Het jaar tweeduizend wordt een helse 'nachtmerrie', waarin mensen 'op elkaar gestampt' in gigantische appartementsblokken leven en de aarde stilaan vergaat.
Zoals reeds vermeld werd, is de link tussen het kaartspel an sich en het gegeven van de toekomst duidelijk: de toekomst wordt voorspeld aan de hand van de kaarten. Toch lijken de beelden van de naakte vrouwen op de kaarten op het eerste gezicht nietszeggend bij de vier gedichten. De korte beschrijvingen onder de kaarten scheppen hierin echter meer duidelijkheid.
Bij de eerste lino wordt verwezen naar het element vuur, wat in verband gebracht wordt 'pijn en smart'. Het zwaard dat de vrouw vastheeft staat hiervoor symbool en kan dan ook gelinkt worden aan 'de wereld van pijn' die voorspeld wordt in deel vier van het gedicht.
De derde lino draait rond het element lucht en wordt verbonden met 'geld en fortuin'. De afgebeelde vrouw heeft hier echter geen enkel attribuut bij zich, wat kan wijzen op het feit dat de ruimte rondom haar hier inderdaad belangrijk is. Deze focus op de lucht en het geld wordt onder andere in deel drie van het gedicht weergegeven door de dure 'straaljagers', 'bommen' en 'ruimteraketten' die de je-persoon 'ongerust [maken over] de lucht'.
In de vierde lino staan de aarde en de lente centraal. De tak met slechts drie blaadjes is hiervoor het symbool. In het eerste gedicht wordt in dat verband gesproken over 'het laatste blad' van een boom, wat dus wijst op het feit dat 'de aarde niet meer leefbaar is'.
Deze drie lino's geven dus drie verschillende elementen weer die het dystopische wereldbeeld van de verteller meeschetsen.
Een tekening tussen vier lino's
Het opvallendste aan De toekomst voorspeld is de originele tekening van Boon die achteraan in de kunstmap zit en zo een vijfde kaart in het kaartspel vormt. Niet alleen het gebruik van kleur in deze tekening, maar ook het kaartnummer tien zorgt voor een nog grotere afstand tussen deze kaart en de andere kaarten, die allemaal donkerblauw-wit zijn en azen voorstellen.
Toch zijn er ook gelijkenissen tussen deze tekening en de tweede lino. Beide kaarten behoren namelijk tot de harten en in beide kaarten komen er ook een of meerdere glazen voor. Bovendien wordt de 'liefde' in de beschrijvingen van deze twee kaarten vermeld. In de lino lijkt de liefde echter nog iets positiefs, terwijl de tekening 'het einde van een liefde' weergeeft, wat contrasteert met de kleurencode van beide kaarten.
Het contrast tussen de liefdes in beide kaarten lijkt weergegeven te worden door de glazen, meer bepaald de inhoud van de glazen. In de beschrijving van de tweede lino staat namelijk dat er een verband is tussen 'de liefde' en 'het water'. Het derde gedicht vermeld in dat opzicht dat de je-persoon zich 'ongerust [maakt over] het water', wat kan slaan op de vervuiling ervan. In de tweede lino is er nog niet gedronken van het glas met het vervuilde water, terwijl er in het geval van de tekening duidelijk wel al van gedronken is en dat dus ook zorgt voor het einde van de liefde.
Voetnoten:
¹ Aan de hand van persoonlijke communicatie met Boons zoon, Jo Boon, ben ik te weten gekomen dat Boon al sinds 1952 actief bezig was met het analyseren van het kaartspel. Het gaat hierbij zowel om de grote als de kleine arcana. Naast het schrijven over al zijn bevindingen over het kaartspel, begon hij in 1955 ook met het tekenen van kaarten. Zo heeft hij tot driemaal toe de kaarten van de kleine arcana getekend, waaraan hij dan telkens zijn eigen toets gaf.
² De ondertitel luidt alst volgt: Het kaartenkasteel. Nieuwe manier om het geluk en de toekomst te voorspellen en te verspelen.